หม้อต้มน้ำมันร้อน
โรงงานอุตสาหกรรมหลายประเภทที่ต้องการใช้ความร้อนในกระบวนการผลิต โดยทั่วไปแล้วมักจะใช้ไอน้ำเป็นสื่อนําความร้อน ไอน้ำจะมีข้อจํากัดเรื่องความดันที่แปรผันตรงกับอุณหภูมิไอน้ำอิ่มตัว และเมื่อใช้ไอน้ำภายใต้ ความดันสูง เรามารู้จัดกับอุปกรณ์ในระบบหม้อต้มกันดีกว่า
อุปกรณ์ในระบบหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อนําความร้อน มีดังนี้
1) หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อนําความร้อน (Hot oil boiler) จะมีท่อขดน้ํามัน (Heating coil) ติดตั้งอยู่ภายในเปลือกของหม้อต้ม ซึ่ง เป็นบริเวณของห้องเผาไหม้ (Combustion chamber or furnace)

ภายนอก หุ้มทับด้วยฉนวนกันความร้อน วัสดุที่ใช้ทําขดท่อน้ำมันจะต้องสามารถทนอุณหภูมิได้สูงประมาณ 350 องศาเซลเซียส และ สามารถถ่ายเทความร้อนได้ดี ขนาดของขดท่อน้ำมันต้องออกแบบให้เหมาะสมกับปริมาณความร้อนที่ต้องการ และเมื่อติดตั้งสร้างเสร็จต้องตรวจทดสอบความปลอดภัยขดท่อนั้น โดยใช้ก๊าซไนโตรเจนอัดที่ความดันประมาณ 1.3-1.5 เท่าของความดันออกแบบ แล้วใช้น้ำสบู่ตรวจสอบเพื่อหารอยรั่ว

2) หัวเผา (Burner) หรือระบบป้อนเชื้อเพลิง คืออุปกรณ์ฉีด น้ํามันเชื้อเพลิง และควบคุมการเผาไหม้ส่วนใหญ่ทํางานโดยอัตโนมัติควบคู่กับระบบควบคุมอุณหภูมิของเหลว ที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อน เช่น น้ำมัน และระบบควบคุมปริมาณลมเข้าห้องเผาไหม
3) ตู้ควบคุมระบบไฟฟ้า (Control panel) เป็นศูนย์กลางการควบคุม อุปกรณ์ความปลอดภัยและอุปกรณ์ในระบบหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อนําความร้อนทั้งหมด

4) ห้องเผาไหม้ (Combustion chamber or furnace) เป็นบริเวณ ที่เชื้อเพลิงเกิดการลุกไหม้ก่อให้เกิดพลังงานความร้อน กรณีที่ใช้เชื้อเพลิงเหลว จะใช้หัวฉีดเป็นตัวควบคุม ความร้อนทั่วไป ห้องเผาไหม้แบบนี้มักจะอยู่ภายในหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อนําความร้อน แต่ถ้าใช้เชื้อเพลิง แข็ง ห้องเผาไหม้มักจะแยกออกจากตัวหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อนำความร้อน ความร้อนจากการเผาไหม้จะดีหรือไม่ดีขึ้นอยู่กับการออกแบบเตาให้เหมาะสมกับเชื้อเพลิงต่างชนิดกัน

5) เครื่องสูบของเหลวหมุนเวียน (Circulating pump) มีหน้าที่ส่งของเหลวที่เป็นสื่อนำความร้อนหรือน้ำมันให้หมุนเวียนในระบบอย่างต่อเนื่อง กล่าวคือจะทำหน้าที่ส่งน้ำมันจากหม้อต้ม ไปยังอุปกรณ์ที่ใช้ของเหลวร้อน หรือแลกเปลี่ยนความร้อน จากนั้นก็จะนำน้ำมันที่ผ่านการถ่ายเทความร้อนแล้ววนกลับไปรับความร้อนใหม่ ดังนั้นเครื่องสูบของเหลวหมุนเวียน ต้องมีอัตราการไหล(Flow rate) และความดัน (Discharge head) ที่เหมาะสม และสามารถเอาชนะความเสียดทาน (Friction loss) รวมที่เกิดขึ้นภายในท่อและอุปกรณ์ที่ใช้ของเหลวร้อนทั้งหมดในวงจรได้
6) ท่อหมุนเวียนของเหลว (Circulating pipe system) ทำหน้าที่ส่งน้ำมันร้อน จากขดท่อน้ำมันไปยังอุปกรณ์ที่ใช้ของเหลวร้อนหรืออุปกรณ์แลกเปลี่ยนความร้อนและส่วนอื่นๆของระบบ ท่อหมุนเวียนของเหลวจะต้องทนความร้อนได้ดี จะต้องมีจุดรับรองท่อเป็นระยะ จะต้องคำนึงถึงการขยายของท่อ หน้าแปลนที่ยึดท่อแต่ละท่อนต้องยึดแน่นโดยมีปะเก็นกันรั่วทุกจุด ระบบท่อหมุนเวียนของเหลวเมื่อติดตั้งเสร็จแล้วต้องมีการตรวจสอบการรั่วซึมและความปลอดภัย โดยการอัดอากาศด้วยความดัน 30psi เข้าไปในระบบแล้วใช้น้ำสบู่ตรวจดูการรั่วซึม

7) ไส้กรอง (Strainer) ทําหน้าที่ กรองสิ่งสกปรก และตะกอนน้ำมันที่อยู่ในระบบท่อหมุนเวียนของเหลว โดยต้องติดตั้งไส้กรองที่ท่อทางดูดของเครื่องสูบ ของเหลวหมุนเวียน โดยมีขนาดไม่เล็กกว่าท่อหมุนเวียนของเหลว
8) ถังไล่อากาศ (Deaerator) หรือถังไล่ลม มีหน้าที่ไล่ลมหรือ ฟองอากาศที่ ผสมกับน้ำมันร้อนในระบบออกไป ถ้าฟองอากาศผสมอยู่กับน้ำมันมากเกินไปจะมีผลให้ ประสิทธิภาพในการรับและถ่ายเทความร้อนของน้ำมันลดลง
9) ถังรับการขยายตัว (Expansion tank) ทําหน้าที่รองรับการขยายตัวของน้ำมันร้อนในระบบเมื่อน้ำมันอุณหภูมิสูงขึ้น และเมื่อน้ำมันอุณหภูมิลดลง น้ํามันในถังรับการขยายตัวจะไหลออกมาเติมทําให้ระบบมีน้ํามันเต็มตลอดเวลา โดยทั่วไปเมื่อได้รับความร้อน จนกระทั่งมีอุณหภูมิใช้งานที่ 300 องศาเซลเซียส น้ำมันในระบบจะขยายตัวทําให้ปริมาตรเพิ่มขึ้นประมาณ 20% ถังรับการขยายตัวจะต้องติดตั้งให้สูงกว่าระบบท่อน้ำมันร้อนเสมอ นอกจากนี้ถังจะต้องมีความจุเพียงพอที่จะรองรับการ ขยายตัวของน้ำมันร้อนได้ทั้งหมด

10) ถังเก็บของเหลว (Storage tank or drain tank) มีหน้าที่รองรับน้ำมันที่ล้นจากถังรับการขยายตัว ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้ในกรณีที่น้ำมันร้อนในระบบได้รับความร้อนสูง ผิดปกติทําให้เกิดการขยายตัวมากจนล้นถังออกมา และยังมีหน้าที่ถ่ายน้ำมันร้อนออกจากระบบมาเก็บสํารอง ไว้ในกรณีมีการซ่อมบํารุงระบบ
11) อุปกรณ์ที่ใช่ของเหลวร้อน หรืออุปกรณ์แลกเปลี่ยนความร้อน (Heat exchange) เป็นอุปกรณ์ที่ทําหน้าที่รับความร้อนจากน้ำมันร้อนแล้วถ่ายเทความร้อนต่อไปยังผลิตภัณฑ์ที่ ต้องการความร้อน เช่น เครื่องอบปลา เตารีด คอยล์ต้มน้ํา เป็นต้น
12) อุปกรณ์ตรวจจับอุณหภูมิ (Temperature sensor) ทําหน้าที่อ่านค่า และควบคุมอุณหภูมิของเหลว (Temperature indicator and controller) ต้องติดตั้งอุปกรณ์ตรวจจับอุณหภูมิที่ ท่อทางเข้าและออกของหม้อต้มที่ใช่ของเหลวเป็นสื่อนําความร้อน และที่ปล่องไอเสีย

13) มาตรวัดความดันของเหลว (Pressure indicator or pressure gauge) ต้องติดตั้งที่ท่อทางเข้าและท่อทางออกของหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อนําความร้อน โดยมาตรวัดความดัน ต้องอ่านค่าได้อย่างน้อย 1.5 เท่าของความดันอนุญาตใช้งานสูงสุด และต้องติดตั้งที่ท่อทางดูดระหว่างเครื่องสูบ ของเหลวหมุนเวียนกับไส้กรอง โดยมาตรวัดความดันต้องอ่านค่าได้ทั้งค่าความดันและค่าสุญญากาศ
14) ลิ้นนิรภัย ในกรณีที่ติดตั้งเครื่องสูบของเหลวหมุนเวียนที่ท่อทางเข้าของหม้อต้มน้ำมันร้อน ต้องติดตั้งลิ้น นิรภัย (Safety relief valve) ที่ท่อทางออกของหม้อต้มน้ำมันร้อน และต้องต่อท่อ ทางออกของลิ้นนิรภัยเข้าสู่ถังรับการขยายตัวหรือถังเก็บของเหลว รวมทั้งต้องไม่มีลิ้นปิดเปิดที่ท่อทางเข้าและ ออกของลิ้นนิรภัย และการติดตั้งลิ้นนิรภัยอยู่ในระดับที่สูงกว่าถังรับการขยายตัวหรือถังเก็บของเหลว

15) เครื่องวัดการไหลของของเหลว (Flow meter) ต้องติดตั้งที่ท่อ ทางออกของท่อรับความร้อนทุกท่อของหม้อต้มน้ำนร้อน

16) ฉนวนกันความร้อน (Insulation) ต้องจัดให้มีการหุ้มฉนวนกันความร้อนที่ตัวหม้อต้มน้ำมัน ร้อนท่อส่งของเหลว และอุปกรณ์ต่างๆ ที่มีอุณหภูมิเกินกว่า 85 องศาเซลเซียส โดยอุณหภูมิของผิวฉนวนต้องไม่สูงกว่า 60 องศาเซลเซียส ในขณะที่ใช้งานหม้อต้มน้ำร้อน
17) อุปกรณ์ไล่ก๊าซ (Air venting)ทําหน้าที่เปิดไล่อากาศระหว่างที่มีการเตรียมของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อน เพื่อให้อากาศ หมดไปจากของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อนที่อยู่ในระบบ ต้องติดตั้งอุปกรณ์ไล่ก๊าซ (Air venting) ที่ระบบท่อในบริเวณที่มีก๊าซสะสม
18) บันไดและทางเดิน ต้องติดตั้งบันไดและทางเดินพร้อมราวจับและขอบกันตกสําหรับหม้อต้มน้ำมันร้อน หรือถังรับ การขยายตัวที่มีความสูงเกิน 3 เมตร
19) ฝานิรภัย (Access door) มีหลักการทํางานเช่นเดียวกับฝานิรภัยที่ใช้ในหม้อน้ํา กล่าวคือเมื่อ มีก๊าซเชื้อเพลิงตกค้างสะสมอยู่ในห้องเตาเผาไหม้มาก จนทําให้เกิดการระเบิดขึ้นภายในห้องเผาไหม้ฝานิรภัย จะทําหน้าที่ระบายความดันจากการระเบิดออกนอกห้องเผาไหม้เพื่อป้องกันความเสียหายของโครงสร้างและ อุปกรณ์ฉะนั้นหม้อต้มน้ำมันร้อนที่ใช้เชื้อเพลิงเหลวหรือก๊าซเป็นเชื้อเพลิง ควรติดตั้งฝานิรภัยเพื่อความ ปลอดภัยในการใช้งาน
20) ปล่องไอเสีย (Chimney or stack) ทําหน้าที่ระบายไอเสียจากห้อง เผาไหม้สู่บรรยากาศ
21) ปั๊มเติมน้ำมันร้อน (Filling pump) ทําหน้าที่เติมของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อนเมื่อเริ่ม เดินเครื่องใหม่และใช้เติมเมื่อของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อนในระบบขาดหายไป
22) วาล์วบายพาส (By-pass valve) ทําหน้าที่ปรับแต่ง ปริมาณการไหลของของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อนในระบบให้เหมาะสม
23) วาล์วสามทาง (Three-way valve) ทําหน้าที่ควบคุมอุณหภูมิของอุปกรณ์แลกเปลี่ยนความ ร้อนให้ได้อุณหภูมิตามที่ต้องการ

24) วาล์วเปิดปิด (Stop valve) ทําหน้าที่เปิดและปิดกั้นการไหลของ น้ำมันในระบบ
25) วาล์วระบายอากาศและก๊าซ วาล์วระบายอากาศและก๊าซ (Heating up valve) ทําหน้าที่เปิดให้อากาศและก๊าซขึ้นไป ระบายออกบนถังรับการขยายตัวในระหว่างการระบายอากาศออกจากระบบ
26) ท่อให้ของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อนขยายตัว ท่อให้ของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อนขยายตัว (Expansion line) คือ ท่อที่ให้ของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อนที่ขยายตัวจากระบบท่อจะไหลผ่านไปเก็บบนถังรับการขยายตัว ของของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อน
27) ท่อน้ำมันล้น (Over flow line) ทําหน้าที่ระบายของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อนที่ขยายตัว มากเกินปรกติในถังรับการขยายตัว ให้ระบายออกมายังถังเก็บของเหลว
28) ท่อตรวจระดับของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อน ท่อตรวจระดับของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อน (Oil check line) ใช้สําหรับตรวจสอบการเติมของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อนก่อนการอุ่น ว่าของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อน เต็มระบบหรือไม่ท่อนี้ติดตั้งอยู่ที่ถังรับการขยายตัว
29) วาล์วเติมของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อน (Oil filing valve) ใช้ เพื่อเปิดเติมของเหลวที่ใช้เป็นสื่อนําความร้อนเข้าสู่ระบบ ต้องปิดให้สนิทในขณะเดินระบบใช้งาน